Ικριώματα - Σκαλωσιές

Τα ικριώματα – σκαλωσιές διακρίνονται σε σταθερά ξύλινα ή μεταλλικά ικριώματα, κινητά μεταλλικά ή ξύλινα ικριώματα και αναρτημένα. Το είδος των ικριωμάτων, που θα χρησιμοποιηθεί ανάλογα με το είδος της εργασίας και το ύψος, προκύπτει από την ισχύουσα νομοθεσία. Είναι πολύ σημαντικό για την ασφάλεια του εργαζόμενου να τηρούνται κάποιες βασικές αρχές όπως αυτές αναφέρονται στην ισχύουσα νομοθεσία (Π.∆. 778/80, Π.Δ. 1073/81, Υ.Α. Δ22/4193/2019). Ειδικά για ναυπηγικές εργασίες ισχύει το Π.Δ. 70/90.
Τα σταθερά ικριώματα που είναι μεταλλικές ή ξύλινες κατασκευές χρησιμοποιούνται σε:

• εξωτερικές εργασίες ύψους >4 m
• εσωτερικές εργασίες ύψους >3,5 m
• οικοδομές άνω των 3 ορόφων ή με ύψος >10 m απαγορεύονται τα εξωτερικά ξύλινα ικριώματα (μόνο μεταλλικά).

Τα κινητά ικριώματα (πύργοι) χρησιμοποιούνται σε:

• εργασία σε ύψος μέχρι 5m εξωτερικά και 12m εσωτερικά.

Έναρξη εργασιών - Επιθεώρηση
Πριν την έναρξη της εργασίας πάνω σε σταθερά ικριώματα πρέπει να προηγηθεί βεβαίωση καταλληλότητας εις διπλούν από τον επιβλέποντα μηχανικό και τον κατασκευαστή του έργου. 
Βεβαίωση εξέτασης τύπου για τις μεταλλικές σκαλωσιές. Τα τμήματα/εξαρτήματα του πιστοποιημένου μεταλλικού ικριώματος πρέπει να φέρουν οπωσδήποτε τις ενδείξεις:

• το όνομα ή το σήμα του κατασκευαστή ή του θέτοντος σε κυκλοφορία τη σκαλωσιά
• τον τύπο ή τον αριθμό σειράς του ικριώματος και το 
• έτος κατασκευής.

Να γίνεται έλεγχος ποιότητας των στοιχείων. Απομάκρυνση φθαρμένων, χτυπημένων οξειδωμένων και άλλων με αλλοιώσεις επικίνδυνες για την αντοχή της σκαλωσιάς, καθώς και αυτών που ξεπερνούν τα 15 έτη από την χρονολογία κατασκευής τους.
Για κτήρια με πρόσοψη πάνω από 16 m, ο επιβλέπων μηχανικός πρέπει να υπολογίζει τον τρόπο σύνδεσης των ικριωμάτων με το κτήριο. 
Τα ικριώματα πρέπει να επιθεωρούνται:  

• μία φορά την εβδομάδα  
• σε περίπτωση θεομηνίας, πριν την επανάληψη των εργασιών 
• μετά από κάθε μετατροπή, περίοδο αχρηστίας, κακοκαιρία ή σεισμικές δονήσεις ή μετά από οποιεσδήποτε περιστάσεις που μπορούν να επηρεάσουν την αντοχή ή τη σταθερότητά τους. 

Επίσης πρέπει να συντάσσεται μελέτη από τον επιβλέποντα μηχανικό για:   

• την εγκατάσταση ανυψωτικής μηχανής στα ικριώματα 
• την κατασκευή όλων των τύπων σταθερών ικριωμάτων εκτός από αυτά, που έχουν πλάτος δαπέδου 0,60 m και στηρίζουν τους εργαζόμενους και τα άμεσα χρησιμοποιούμενα υλικά. 

Συναρμολόγηση και αποσυναρμολόγηση ικριωμάτων

• Η συναρμολόγηση και αποσυναρμολόγηση των ξύλινων ικριωμάτων γίνεται από εξειδικευμένο γι’ αυτή την εργασία τεχνικό προσωπικό.
• Η συναρμολόγηση και αποσυναρμολόγηση των μεταλλικών ικριωμάτων γίνεται σύμφωνα με τις προδιαγραφές του κατασκευαστή. 
• Απαγορεύεται η μερική αποσυναρμολόγηση τμημάτων της σκαλωσιάς πριν ολοκληρωθούν οι εργασίες.
• Η συναρμολόγηση και αποσυναρμολόγηση των ικριωμάτων να μην γίνεται σε ώρες αιχμής, να απομονώνεται ο γύρω χώρος και να συνεκτιμάται η απόσταση από τυχόν εναέριους ηλεκτρικούς αγωγούς στον τρόπο εργασίας και τα μέτρα ασφάλειας.
• Όταν ορισμένα μέρη ενός ικριώματος δεν είναι έτοιμα προς χρήση, ιδίως κατά τη φάση της συναρμολόγησης και αποσυναρμολόγησης ή μετατροπών, τα μέρη αυτά πρέπει να σημαίνονται με προειδοποιητικά σήματα γενικού κινδύνου, σύμφωνα με το ΠΔ 105/95, και να οριοθετούνται κατάλληλα από υλικά στοιχεία, τα οποία εμποδίζουν την πρόσβαση στη ζώνη κινδύνου.

Στήριξη ικριωμάτων

• Απαγορεύεται η στήριξη των μεταλλικών ικριωμάτων σε εξωτερικούς τοίχους ή επισφαλή σημεία της οικοδομής.
• Τα ικριώματα τύπου πύργου πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο επί σταθερών, επίπεδων και ομαλών δαπέδων και πρέπει να ασφαλίζονται για τυχόν ανατροπή ή μετατόπιση.
• Η απόσταση μεταξύ των εσωτερικών ορθοστατών από το κτήριο, στα μεταλλικά ικριώματα, πρέπει να είναι έως 15 cm. Η απόσταση μεταξύ της επιφάνειας εργασίας  και του δαπέδου του ικριώματος να μην υπερβαίνει τα 30 cm. 
• Όταν η απόσταση των εσωτερικών ορθοστατών από το κτήριο είναι μεγαλύτερη από 15 cm ή το κενό μεταξύ επιφάνειας εργασίας και δαπέδου σκαλωσιάς είναι μεγαλύτερο από 30 cm  τότε απαιτείται προστασία έναντι πτώσης και στην εσωτερική πλευρά του δαπέδου εργασίας.

Υλικά κατασκευής

• Οι ορθοστάτες και τα μαδέρια πρέπει να είναι κατασκευασμένα από υγιές ξύλο και να είναι σε καλή κατάσταση. Τα άκρα των μαδεριών πρέπει να προστατεύονται πλευρικά με μεταλλική ταινία.

Προστασία έναντι πτώσης ανατροπής του ικριώματος

Πηγή: Πως να επιλεγεί ο πιο κατάλληλος εξοπλισμός εργασίας για την εκτέλεση προσωρινών εργασιών σε ύψος

• Τα ικριώματα πρέπει να φέρουν κουπαστή σε ύψος ενός μέτρου από το δάπεδο εργασίας με ενδιάμεση ράβδο.
• Τα δάπεδα εργασίας δεν πρέπει να υπερφορτώνονται.
• Τα δάπεδα εργασίας πρέπει να φέρουν εσωτερικά και εξωτερικά θωράκιο (σοβατεπί) 15 cm. επίσης,πρέπει να εξέχουν από το σημείο στήριξής τους, σε μήκος τουλάχιστον 4πλάσιο του πάχους τους.
• Απαγορεύεται η χρήση φορητής σκάλας ή άλλων πρόχειρων μέσων, πάνω στα δάπεδα. 
• Απαγορεύεται να εργάζονται πάνω από 2 άτομα σε ένα δάπεδο, ανάμεσα σε 2 διαδοχικούς ορθοστάτες. 
• Πρέπει να υπάρχει ειδική σκάλα για την ανάβαση και κατάβαση στη σκαλωσιά και αυτό να μην γίνεται ποτέ σκαρφαλώνοντας. 
• Τα αναρτημένα ικριώματα πρέπει να είναι εφοδιασμένα στις 3 εξωτερικές πλευρές τους με στηθαίο και θωράκια. 

Πλάτος δαπέδου εργασίας

• Το ελάχιστο συνολικό πλάτος του δαπέδου εργασίας πρέπει να είναι 60 cm. 
• Προκειμένου για δάπεδα όπου θα εναποτεθούν υλικά, πέρα από τα άμεσα χρησιμοποιούμενα, απαιτείται πλάτος δαπέδου εργασίας 0,80 m. 
• Για δάπεδα που εδράζουν άλλο δάπεδο εργασίας σε ψηλότερο επίπεδο, απαιτείται πλάτος 1,10 m.  
• Αντίστοιχα για εργασίες επένδυσης με πέτρα ή ορθομαρμάρωσης, απαιτείται πλάτος δαπέδου εργασίας 1,30 m. 
• Τέλος, όταν το δάπεδο εργασίας χρησιμοποιείται και για στήριξη άλλου δαπέδου, αλλά και για τις ανωτέρω εργασίες απαιτείται πλάτος 1,50 m. 

Ορθοστάτες

• Οι ορθοστάτες στα σταθερά ικριώματα εδράζονται καλά σε πέδιλα και εκτείνονται για τουλάχιστον 1 m πάνω από το τελευταίο δάπεδο εργασίας. 
• Οι ορθοστάτες πρέπει να κλίνουν ελαφρά προς το μέρος της οικοδομής. 

Βασικές αρχές εργασίας σε ικριώματα
Είναι πολύ σημαντικό για την ασφάλεια του εργαζόμενου κατά την εργασία, να γνωρίζουμε κάποιες βασικές αρχές, που αφορούν στα ικριώματα. Έτσι πρέπει να τηρούνται, κατά το δυνατόν, τα παρακάτω:

• Η κατασκευή και η αποξήλωση των ικριωμάτων πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις οδηγίες και τις προδιαγραφές του κατασκευαστή και υπό την επίβλεψη του μηχανικού και με χρήση των απαιτούμενων ΜΑΠ. Απαγορεύεται η μερική αποσυναρμολόγηση του ικριώματος πριν την ολοκλήρωση της εργασίας.
• Το σταθερό ικρίωμα είναι ασφαλές όταν εξασφαλίζεται από οριζόντιες μετακινήσεις.
• Η στήριξη των ικριωμάτων στο έδαφος πρέπει να γίνεται σε στέρεα, σταθερά δάπεδα (όχι ακατάλληλα πέδιλα, πέτρες κ.λπ.). Στα κινητά ικριώματα χρησιμοποιούνται τα ειδικά φρένα για τη σταθερότητά τους.
• Τα υλικά κατασκευής των ικριωμάτων πρέπει να είναι ανθεκτικά και καλοσυντηρημένα.
• Απαγορεύεται η διέλευση πεζών κάτω από τα ικριώματα. Σε περίπτωση που η διέλευση είναι απαραίτητη πρέπει να δημιουργείται προστατευόμενη διάβαση από κάτω, με ελεύθερο ύψος μεγαλύτερο από 2,20 m, κάλυψη συνδέσμων, βαφή των σωληνωτών στοιχείων με εμφανές χρώμα, νυχτερινό φωτισμό, πλήρη οροφή του διαδρόμου προσπέλασης και σήμανση ασφάλειας και κατεύθυνσης.

Εξοπλισμός που χρησιμοποιείται στα οικοδομικά έργα (αναμικτήρες, αναβατόρια, ηλεκτρογεννήτριες, αερόσφυρες κ.λπ.) πρέπει να τοποθετούνται σε τέτοιες θέσεις ώστε να μην επηρεάζουν τη σταθερότητα των ικριωμάτων.
Η εγκατάσταση ανυψωτικής μηχανής σε ικρίωμα θα πρέπει:

• Να γίνει μόνο κατόπιν αδείας επιβλέποντος μηχανικού, ο οποίος ελέγχει το ικρίωμα.
• Να συνοδεύεται από στερεά δεμένους ορθοστάτες (ορθοστάτες στερεά προσδεμένοι σε ακλόνητα σημεία τουλάχιστον στο τμήμα όπου βρίσκεται η ανυψωτική μηχανή).
• Εάν η ανύψωση γίνεται ελεύθερα, χωρίς σιδηροτροχιές, να κατασκευάζεται σε όλο το ύψος του ικριώματος περίφραξη για την αποφυγή προσκρούσεων του φορτίου στα μέρη του ικριώματος.

Επιπλέον πρέπει να ισχύουν τα παρακάτω:

• Σε κάθε δάπεδο εργασίας να υπάρχει κουπαστή σε ύψος 1m, παράλληλη σανίδα ή μεταλλική ράβδος μεταξύ δαπέδου και κουπαστής (ράβδοι μεσοδιαστήματος) και θωράκια (παραπέτα) πλάτους 15cm στις πλευρές του δαπέδου.
• Το δάπεδο να είναι ενιαίο μεταλλικό πλέγμα ή αν είναι μαδέρια αυτά να μην αφήνουν κενά μεταξύ τους Για την πρόσβαση στο ικρίωμα, οι εργαζόμενοι πρέπει να χρησιμοποιούν σκάλες μόνιμες ή φορητές και όχι να σκαρφαλώνουν σε αυτό.

Σταθερά ξύλινα και μεταλλικά ικριώματα
Τα ξύλινα σταθερά ικριώματα πρέπει να:

• είναι κατασκευασμένα από υγιές ξύλο μακρών ινών, απαλλαγμένο από φλοιό και ρωγμές ή αρμούς
• είναι καλά συντηρημένα, να μη βάφονται ή στοκάρονται
• αποθηκεύονται χωριστά από τα υπόλοιπα οικοδομικά υλικά
• συναρμολογούνται από ειδικευμένους τεχνίτες σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.

Για τα μεταλλικά σταθερά ικριώματα ισχύουν οι διατάξεις περί ασφάλειας των ξύλινων σταθερών ικριωμάτων και επιπλέον:
Απαγορεύεται η στήριξη των μεταλλικών ικριωμάτων σε εξωτερικούς τοίχους με τη χρήση τρυπόξυλων. Η σύνδεση του ικριώματος με την οικοδομή πρέπει να γίνεται με στοιχεία του ίδιου υλικού.

Κινητά μεταλλικά ή ξύλινα ικριώματα
Τα κινητά μεταλλικά ή ξύλινα ικριώματα (καβαλέτα ή πύργοι) πρέπει να:

• πληρούν τις προδιαγραφές ασφάλειας της κείμενης νομοθεσίας
• χρησιμοποιούνται μόνο επί σταθερών, ανθεκτικών, επιπέδων και ομαλών δαπέδων
• ασφαλίζονται έναντι ανατροπής ή τυχαίας μετακίνησης
• φέρουν κλίμακα στερεά προσδεμένη για την άνοδο ή κάθοδο από το δάπεδο εργασίας
• φέρουν τροχούς, οι οποίοι να συγκρατούνται με ασφάλεια στους ορθοστάτες
• φέρουν μεταλλικό χειρολισθήρα σε ύψος 1m από το δάπεδο εργασίας και ράβδο μεσοδιαστήματος
• συναρμολογούνται και να αποσυναρμολογούνται σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή
• μετακινούνται μόνο όταν δεν βρίσκεται κανένα πρόσωπο πάνω στις εξέδρες
• βρίσκονται πάντοτε σε επαρκή απόσταση από ηλεκτρικούς αγωγούς ή άλλες εγκαταστάσεις που ενδεχομένως ενέχουν κίνδυνο ηλεκτροπληξίας.

Επίσης 

• το έδαφος πάνω στο οποίο μετακινείται το ικρίωμα να μην παρουσιάζει εμπόδια ή ανωμαλίες.

Αναρτημένα ικριώματα
Τα αναρτημένα ικριώματα πρέπει:

• να πληρούν τις προδιαγραφές ασφάλειας της κείμενης νομοθεσίας
• να είναι αναρτημένα σε απόλυτα οριζόντια επίπεδο

Επίσης πρέπει:

• τα σχοινιά αναρτήσεως πρέπει να έχουν συντελεστή ασφάλειας 10. 
• οι χειρισμοί λειτουργίας να ανατίθενται σε πεπειραμένο εργαζόμενο – χειριστή.