Εγκ. Δ2β/33248/2021 (ΦΕΚ /-- 27.5.2021)

Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ο.Ο.Σ.Α. «Η κατάσταση της Υγείας στην Ε.Ε. – Προφίλ Υγείας 2019», στη χώρα μας όπως και σε όλη την Ευρώπη, η κατανάλωση καπνού αποτελεί σημαντικό παράγοντα θνησιμότητας, καθώς περίπου το 1/5 του συνόλου των θανάτων το 2017 οφείλονταν στο κάπνισμα (συμπεριλαμβανομένου τόσο του ενεργητικού όσο και του παθητικού καπνίσματος).
Τα αποτελέσματα της Εθνικής Έρευνας Υγείας 2019 της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι 1 στα 4 άτομα ηλικίας 15 ετών και άνω κάνουν χρήση καπνού και συναφών προϊόντων καθημερινά (μη συμπεριλαμβανομένου του ηλεκτρονικού τσιγάρου), ενώ σε σύγκριση με την αντίστοιχη έρευνα του 2014, καταγράφεται μείωση 8,8%. Επιπλέον ποσοστό 3,7% κάνει χρήση καπνού και συναφών προϊόντων περιστασιακά. Από όσους κάνουν χρήση καπνού και συναφών προϊόντων, καθημερινά ή περιστασιακά, οι 6 στους 10 είναι άνδρες και οι 4 στις 10 γυναίκες.
Η κατανάλωση καπνού εξακολουθεί να είναι η κύρια αιτία διαφόρων μορφών καρκίνου που μπορούν να προληφθούν, με το 27 % όλων των καρκίνων να αποδίδονται στη χρήση καπνού. Με την εξάλειψη της χρήσης καπνού, θα μπορούσαν να αποφευχθούν οι 9 στις 10 περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΟΟΣΑ, ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο, με ποσοστά που παραμένουν αρκετά σταθερά με την πάροδο του χρόνου. Ο καρκίνος του πνεύμονα οφείλεται ως επί το πλείστον στο κάπνισμα είτε πρόκειται για κλασσικό τσιγάρο είτε για καπνό ενώ τα νεότερα καπνικά προϊόντα (π.χ ηλεκτρονικό τσιγάρο) φαίνεται να αυξάνουν και αυτά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου πνεύμονα. Επιπλέον, ακόμα και η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα.  Η χρήση καπνού συνδέεται επίσης και με άλλες ασθένειες, όπως στεφανιαία νόσο, καρκίνο του λάρυγγα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και αγγειακές παθήσεις του
εγκεφάλου, καθώς και με αυξημένο κίνδυνο αναπηρίας, με αποτέλεσμα τη μείωση της ποιότητας ζωής και το υψηλό κοινωνικό κόστος, συμπεριλαμβανομένου του κόστους της
ιατρικής περίθαλψης και της μείωσης της οικονομικής παραγωγικότητας. Οι επιβλαβείς συνέπειες του καπνίσματος γίνονται ακόμα πιο φανερές στην εποχή της πανδημίας COVID19 καθώς, σύμφωνα με πρόσφατη επιστημονική σύνοψη του Π.Ο.Υ., το κάπνισμα σχετίζεται με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα σε νοσηλευόμενους με COVID-19 ασθενείς.
Το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Καταπολέμηση του Καρκίνου που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 3/2/2021, προτείνει δράσεις που θα συμβάλουν στη δημιουργία μιας «γενιάς χωρίς καπνό», όπου λιγότερο από το 5 % του πληθυσμού θα χρησιμοποιεί καπνό έως το 2040, σε σύγκριση με το 25 % περίπου σήμερα. Ενδιάμεσος στόχος είναι η επίτευξη του στόχου του Π.Ο.Υ. για σχετική μείωση κατά 30 % στη χρήση καπνού έως το 2025 σε σύγκριση με το 2010.

Με το ν. 4633/2019 (Α’ 161) «Σύσταση Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), ρυθμίσεις για τα προϊόντα καπνού, άλλα ζητήματα του Υπουργείου Υγείας και λοιπές διατάξεις» τροποποιήθηκαν οι διατάξεις του ν. 3730/2008 (Α’ 262) «Προστασία ανηλίκων από τον καπνό και τα αλκοολούχα ποτά και άλλες διατάξεις», διευρύνθηκε η απαγόρευση κατανάλωσης προϊόντων καπνού στους κλειστούς χώρους, τέθηκαν απαγορεύσεις στην κατανάλωση προϊόντων καπνού σε χώρους όπου βρίσκονται ή συχνάζουν ανήλικοι και ορίστηκε η ΕΛ.ΑΣ. ως ένας από τους φορείς που μπορούν να ελέγχουν και να βεβαιώνουν παραβάσεις της αντικαπνιστικής νομοθεσίας.
Ήδη με το ν. 4419/2016 (Α’ 174) η ελληνική νομοθεσία προσαρμόστηκε στην Οδηγία 2014/40/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 3ης Απριλίου 2014, για την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών μελών σχετικά με την κατασκευή, την παρουσίαση και την πώληση προϊόντων καπνού και συναφών προϊόντων και την κατάργηση της Οδηγίας 2001/37/ΕΚ (αριθμ. L 127/1 της 29.4.2014). Στο εν λόγω θεσμικό πλαίσιο εντάσσονται οι υποχρεώσεις της Ένωσης και των κρατών μελών που απορρέουν και από τη Σύμβαση-Πλαίσιο του Π.Ο.Υ. για τον έλεγχο του καπνού. Η ως άνω Σύμβαση επικυρώθηκε από τη χώρα μας με το ν. 3420/2005 (298 Α’) «Κύρωση της Σύμβασης Πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο του καπνού».
Το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο συμπληρώνεται από τις Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις υπ’ αριθμ. Γ.Π.οικ.104720/2010 (Β’ 1315) και Δ2β/Γ.Π.οικ.80727/2019 (Β’ 4177) περί καθορισμού των οργάνων ελέγχου, της διαδικασίας ελέγχου πιστοποίησης παραβάσεων και της επιβολής σχετικών κυρώσεων. Με την τελευταία προβλέφθηκε επιπρόσθετα και η Κατάρτιση Σχεδίων Ελέγχου του Καπνίσματος από τις Διοικήσεις όλων των φορέων του Δημοσίου τομέα.
Με σκοπό τον αποτελεσματικότερο συντονισμό της εθνικής προσπάθειας στο πλαίσιο αποτροπής του καπνίσματος και τη διασφάλιση της εφαρμογής του σχετικού νομοθετικού πλαισίου, βρίσκεται σε ισχύ η υπ΄αριθμ. Υ1/Γ.Π./οικ.76017/2002 (Β΄1001) Υγειονομική Διάταξη «Απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους, μεταφορικά μέσα και μονάδες παροχής Υπηρεσιών Υγείας» καθώς και η Υ1/Γ.Π./οικ.81348/2005 (Β΄1075) «Διαφήμιση και χορηγία προϊόντων καπνού σε συμμόρφωση προς την Οδηγία 2003/33/ΕΚ (EEL 152/20-06-2003) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου».

Το Υπουργείο Υγείας έφερε στη δημοσιότητα την «Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης κατά του Καπνίσματος 2019-2023 – η Υγεία μας ενώνει», το οποίο που στοχεύει στην ανάσχεση και εξάλειψη του φαινόμενου του καπνίσματος στην Ελλάδα και θέτει συγκεκριμένους στόχους και μετρήσιμους δείκτες αποτελεσματικότητας, με βάση την διεθνή εμπειρία από χώρες που έχουν τα σημαντικότερα αποτελέσματα στη μείωση του καπνίσματος, όπως η Αυστρία, η Δανία και η Νορβηγία βάσει στοιχείων του ΟΟΣΑ. «Το κάπνισμα δεν αφορά μόνο στην υγιεινή και την ασφάλεια ενηλίκων και ανηλίκων προσώπων. Περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος παραμέτρων οικονομικού, κοινωνικού, πολιτιστικού και ψυχολογικού χαρακτήρα. Για τον λόγο αυτόν – όπως εξάλλου και κάθε άλλο θέμα εθισμού – απαιτεί τη λήψη μέτρων είτε σε οριζόντιο είτε σε κάθετο «εξειδικευμένο» επίπεδο, με ένα σαφές και ολιστικό σχέδιο δράσης, που θα διασφαλίζει ευρύτατες κοινωνικές συμμαχίες και θα διακρίνεται για την ευαισθησία του».
 Το Στρατηγικό Σχέδιο υποστηρίζεται συμβουλευτικά από Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων αποτελούμενη κυρίως από μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας με διακεκριμένη επιστημονική δράση στο συγκεκριμένο πεδίο και περιλαμβάνει δράσεις εντασσόμενες σε τέσσερεις (4) Άξονες Προτεραιότητας, δίδοντας έμφαση στον άξονα της Προαγωγής και Πρόληψης.
 Ειδικότερα, οι άξονες προτεραιότητας του Σχεδίου Δράσης κατά του Καπνίσματος με τις επί μέρους δράσεις τους, έχουν ως εξής:
Άξονας Προτεραιότητας 1 (ΑΠ1): Προαγωγή Υγείας και Πρόληψη

• Δράση Δ1: Εκστρατεία ενημέρωσης με στόχο τους γονείς και τις εγκύους.
• Δράση Δ2: α) Διαρκής επιμόρφωση των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων για την τήρηση της Νομοθεσίας και για τις σύγχρονες και τεκμηριωμένες στρατηγικές πρόληψης του καπνίσματος β) Δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού για τους κινδύνους του καπνίσματος και ένταξή του στα εκπαιδευτικά προγράμματα (διδακτέα ύλη) του Δημοτικού και του Γυμνασίου
• Δράση Δ3: Επέκταση των σημείων απαγόρευσης χρήσης προϊόντων καπνού (Ιδιαίτερα σε χώρους όπου διαπιστώνεται συχνή παρουσία ανηλίκων)
• Δράση Δ4: Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού με χρήση καινοτόμων τεχνολογικών καναλιών (Εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα mobile app για παροχή ενημέρωσης σχετικά με στατιστικά στοιχεία, ισχύοντα μέτρα, τρόπους διακοπής καπνίσματος, ενσωμάτωση παιχνιδιών και ταινιών αντικαπνιστικού χαρακτήρα για τα παιδιά)
• Δράση Δ5: Δημιουργία ενημερωτικού πληροφοριακού υλικού κατά του καπνίσματος με τη χρήση παραδοσιακών ενημερωτικών μέσων πχ καταχωρήσεις σε εφημερίδες, αφίσες, ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά μηνύματα (Παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης του κοινού και εμβληματικές δράσεις με τοπικό χαρακτήρα)
• Δράση Δ6: Ανάδειξη της φυσικής δραστηριότητας και κατ΄ επέκταση του αθλητισμού ως σύγχρονου τρόπου ζωής
• Δράση Δ7: Πολιτική επιβραβεύσεων και διακρίσεων καινοτόμων αντικαπνιστικών δράσεων στην κοινότητα 

Άξονας Προτεραιότητας 2 (ΑΠ2): Προστασία των μη – καπνιστών

• Δράση Δ8: Βελτίωση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου
• Δράση Δ9: Πλήρης εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου (Εφαρμογή του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου)
• Δράση Δ10: Σύστημα υποστήριξης δικαιωμάτων μη-καπνιστών (Δημιουργία πλατφόρμας και γραμμής επικοινωνίας για υποστήριξη δικαιωμάτων μη καπνιστών)
• Δράση Δ11: Δημιουργία Μητρώου εθελοντικών οργανώσεων (Συμμαχία των εθελοντικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στο πεδίο του αντικαπνιστικού αγώνα και αξιοποίησή τους για την προώθηση της ενημερωτικής εκστρατείας «Η υγεία μας ενώνει»)

Άξονας Προτεραιότητας 3 (ΑΠ3): Υποστήριξη διακοπής καπνίσματος

• Δράση Δ12: Δημιουργία Χάρτη Ιατρείων διακοπής καπνίσματος, χωροταξική κατανομή και κάλυψη ελλείψεων Ιατρείων διακοπής καπνίσματος, ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών περί της διακοπής καπνίσματος (Αυξημένη προσβασιμότητα στη διαδικασία διακοπής καπνίσματος)
• Δράση Δ13: Αξιοποίηση Μητρώου σημείων πώλησης καπνού της ΓΓΠΣ (Σταδιακός περιορισμός σημείων πώλησης σε βάθος 4ετίας)
• Δράση Δ14: Πλατφόρμα και γραμμή επικοινωνίας για την υποστήριξη διακοπής του καπνίσματος (Συνεχής υποστήριξη των πολιτών που επιθυμούν ή προσπαθούν να διακόψουν το κάπνισμα)

Άξονας Προτεραιότητας 4 (ΑΠ4): Ρυθμιστικό πλαίσιο για τα νέα προϊόντα καπνού

• Δράση Δ15: Αναθεώρηση του κανονιστικού πλαισίου για την αξιολόγηση και ρύθμιση της κυκλοφορίας νέων προϊόντων δυνητικά λιγότερο βλαπτικών από το συμβατικό τσιγάρο (Κανονιστικό και ρυθμιστικό πλαίσιο για τα νέα προϊόντα καπνού)
• Δράση Δ16: Αξιοποίηση της εμπειρίας και αναβάθμιση της Επιτροπής Αξιολόγησης νέων προϊόντων καπνού για την αξιολόγηση του δυνητικού ρόλου τους (Δημιουργώντας ένα μόνιμο μηχανισμό ελέγχου και αξιολόγησης επικινδυνότητας καπνικών προϊόντων).

Στο πλαίσιο της Αγωγής Υγείας σε Εθνικό Επίπεδο, το Υπουργείο Υγείας, σε συνεργασία με τους αρμόδιους εποπτευόμενους φορείς και υπηρεσίες, υλοποιεί από το 2018 δράσεις και παρεμβάσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του μαθητικού πληθυσμού που, μεταξύ άλλων, αφορούν και τον Θεματικό άξονα Ε. «Πρόληψη και διαχείριση της χρήσης καπνού στα σχολεία» με τις ακόλουθες παρεμβάσεις :

• Παρέμβαση Ε.1: «Ελλάδα Ελεύθερη Καπνού – smoke free Greece» - (Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία)
• Παρέμβαση Ε.2 : «Κάπνισμα; Όχι Εμείς!» - (Ο.ΚΑ.ΝΑ.)
• Παρέμβαση Ε.3 : «Τα Δυνατά Όχι» - (4η Υ.Πε. Θεαγένειο Α.Ν.Θ.)
• Παρέμβαση Ε.4: «Ανασαίνω Ελεύθερα – Ζώ Ελεύθερα» - (Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδος).

Επιπρόσθετα, έχουν εκτυπωθεί αφίσες και επιτραπέζια καρτελάκια απαγόρευσης χρήσης προϊόντων καπνού και συναφών προϊόντων για την κάλυψη αναγκών σήμανσης κοινόχρηστων χώρων και γραφείων σε υπηρεσίες και φορείς, σύμφωνα με τις προβλέψεις της ισχύουσας νομοθεσίας.
 Τέλος, με την υπ΄αριθμ. πρωτ. οικ.8201/05-02-2021 Απόφαση του Υπουργού Υγείας, έχει επανασυγκροτηθεί Ομάδα Εργασίας αναφορικά με την Παγκόσμια Έκθεση για την επιδημία Καπνού του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ).
 Το Υπουργείο Υγείας, μέσω των φορέων του, υλοποιεί τόσο δράσεις πρόληψης και ενημέρωσης για τις αρνητικές επιπτώσεις της χρήσης καπνού και άλλων συναφών προϊόντων, κυρίως σε παιδιά και εφήβους, όσο και σχετικές θεραπευτικές παρεμβάσεις απεξάρτησης σε ιατρεία διακοπής καπνίσματος ανά τη χώρα με εξειδικευμένο προσωπικό για τους ήδη καπνιστές. 
Σε συνέχεια των ανωτέρω, προτείνεται ενδεικτικά, η ανάπτυξη, οργάνωση και υλοποίηση
των ακόλουθων ενεργειών και δράσεων:

• Ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης γονέων, εφήβων, ενηλίκων, εκπαιδευτικών, επαγγελματιών υγείας, κ.λ.π., σχετικά με τους κινδύνους στη δημόσια και την ατομική υγεία που προκαλεί το κάπνισμα, τη διαμόρφωση καλών πρακτικών και δημοσιοποίηση αυτών, σχετικά με θέματα πρόληψης της καπνιστικής συνήθειας, των βλαβών που προκαλούνται από αυτή, καθώς και της αποτελεσματικής εφαρμογής της νομοθεσίας και των εγκυκλίων για την απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους.
• Επιμόρφωσης επαγγελματιών υγείας καθώς και άλλων στελεχών αρμόδιων υπηρεσιών στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα που απασχολούνται σε δομές, Φορείς, Μονάδες Υγείας και Προγράμματα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και ιδιαίτερα στο πλαίσιο του ΠΕΔΥ, σε υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας της Τοπικής και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, καθώς και στις υπηρεσίες και τις σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

Οι εν λόγω δράσεις, προτείνεται να αναπτυχθούν με την συνεργασία τοπικών και περιφερειακών φορέων και υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας και των κατά τόπους Ιατρικών
Συλλόγων, προκειμένου να επιμορφωθούν σε θέματα προστασίας της υγείας των παιδιών των νέων και των πολιτών από τις επιβλαβείς συνέπειες του καπνίσματος (ενεργητικού και παθητικού).
Ειδικότερα, ενδεικτικά προτείνεται:

• Ανάρτηση αφισών και διανομή ενημερωτικού υλικού και εντύπων με οδηγίες, παροτρύνσεις και συμβουλές προς τους πολίτες αλλά και προς ειδικότερες ομάδες πληθυσμού, όπως γονείς, εφήβους, εκπαιδευτικούς, επαγγελματίες δημόσιας υγείας, κ.α.
• Ανάρτηση του ενημερωτικού υλικού σε ιστοσελίδες Φορέων, ώστε οι ενδιαφερόμενοι πολίτες να έχουν την δυνατότητα αναζήτησης συμβουλών σχετικά με τους κινδύνους στην δημόσια και ατομική υγεία που προκαλεί το κάπνισμα.
• Προβολή των μηνυμάτων και των στόχων της εκστρατείας κατά του καπνίσματος και ιδιαίτερα του θέματος «Commit to quit / Επιλέγω να μην καπνίζω - Δεσμεύομαι να το τηρώ» με στόχο την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού, μέσω των δελτίων ειδήσεων και της διοργάνωσης ειδικών εκπομπών.

 Προκειμένου να οργανωθούν και να υλοποιηθούν οι εν λόγω δράσεις και ενέργειες, προτείνεται οι αρμόδιοι επαγγελματίες υγείας, όπως γενικοί ιατροί, παιδίατροι, παθολόγοι, καρδιολόγοι, πνευμονολόγοι, ιατροί δημόσιας υγείας, επισκέπτες/τριες υγείας, νοσηλευτές/τριες, κ.α., να συνεργαστούν σε κάθε επίπεδο με φορείς, υπηρεσίες, Νοσοκομεία, Μονάδες Υγείας του ΠΕΔΥ, Φορείς Κοινωνικής Φροντίδας, ΟΤΑ, Μ.Κ.Ο. προσανατολισμένες στην αντιμετώπιση του καπνίσματος.
 

Οι ενδιαφερόμενοι φορείς και επαγγελματίες υγείας δύνανται να αναζητήσουν περισσότερες πληροφορίες για θέματα προστασίας της δημόσιας και ατομικής υγείας από τις επιβλαβείς συνέπειες του καπνίσματος (ενεργητικού και παθητικού), την εφαρμογή της αντικαπνιστικής νομοθεσίας, στους ακόλουθους ιστότοπους:

• www.who.int//tobacco/wntd/en (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας )
• www.cancerhellas.org (Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία )
• www.hts.org.gr (Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία )
• www.hcs.gr ( Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία )
• www.statistics.gr ( Ελληνική Στατιστική Αρχή )
• www.eody.gov.gr/disease/kapnisma (Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας)
• www.moh.gov.gr/articles/health/domes-kai-draseis-gia-thnygeia/antimetwpish-eksarthsewn/loipes-eksarthseis/ (Υπουργείο Υγείας)
• researchlab.gr (George D. Behrakis Ερευνητικό Εργαστήριο, Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία)
• www.acg.edu/about-acg/institute-of-public-health/about-the-institute-of-publichealth/ (Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας, Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος)