Επιπτώσεις των δονήσεων (κραδασμών) στην υγεία
Η έκθεση των εργαζομένων στις δονήσεις έχει συσχετιστεί με ποικιλία διαταραχών στην υγεία. Το ανθρώπινο σώμα έρχεται σε επαφή με τις μηχανικές δονήσεις μέσω των επιφανειών στήριξης διάφορων δονούμενων στοιχείων/εξαρτημάτων των μηχανών/μηχανημάτων/εργαλείων εργασίας. Η βλαπτική επίδραση ποικίλλει ανάλογα με το όργανο, το μέλος ή τον ιστό που είναι αποδέκτης του ενεργειακού κύματος. Σημαντικό είναι ότι κάθε όργανο ή μέλος του σώματός μας διαθέτει τη δική του ιδιοσυχνότητα συντονισμού με συνέπεια την άμεση βλαπτική δράση των δονήσεων σε περίπτωση που το ενεργειακό κύμα μιας ταλάντωσης προκαλέσει συντονισμό σ’ ένα όργανο (φαινόμενο συντονισμού). Για παράδειγμα, η σπονδυλική στήλη έχει συχνότητα συντονισμού 2,5-5,5 Hz και σε περίπτωση που υπάρχει και συντονισμός η βλαπτική επίδραση πολλαπλασιάζεται μέχρι και 240%. Ο κορμός του σώματος, ως σύνολο, έχει ιδιοσυχνότητα συντονισμού στον κατακόρυφο άξονα 4-8 Hz και στους δύο άλλους άξονες 1-2 Hz. Η περιοχή των ώμων και της κεφαλής έχει ιδιοσυχνότητα συντονισμού μεταξύ 20-30 Hz και σε περίπτωση συντονισμού η επίδραση αυξάνεται έως και 350% (Αλεξίου, 2013).
Οι δονήσεις στα άνω άκρα - σύστημα χεριού-βραχίονα (ενδιαφέρει η περιοχή συχνοτήτων 5-1400 Hz) σχετίζονται με αγγειακές (σύνδρομο λευκού δακτύλου- φαινόμενο Raynaud), μυοσκελετικές (οστεοαρθρίτιδα στους καρπούς και στους αγκώνες, τενοντίτιδα στα άνω άκρα, νόσος Dupuytren) και νευρολογικές διαταραχές (περιφερική νευροπάθεια με συμπτώματα υπαισθησίας, αιμωδιών, μειωμένης αντίληψης αφής, μειωμένης ταχύτητα αγωγής της νευρικής ώσης, θερμοκρασίας και άλγους) (εικόνα 1). Οι διαταραχές μπορεί να παρουσιαστούν στον ίδιο χρόνο ή σταδιακά (μία ή περισσότερες από αυτές). Ο διεθνής όρος «σύνδρομο δόνησης χεριού-βραχίονα» ή αλλιώς HAVS (Hand Arm Vibration Syndrome) συνήθως αναφέρεται σε μία από όλες τις παραπάνω διαταραχές. Η έναρξη των διαταραχών εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά των δονήσεων, την ένταση της έκθεσης, την ανταπόκριση του συστήματος χεριού-βραχίονα, την ευπάθεια του ατόμου που εκτίθεται και άλλες περιβαλλοντικές παραμέτρους. Ειδικά στον επιπολασμό του συνδρόμου του λευκού δαχτύλου (Vibration white finger-VWF) παίζει ρόλο η μειωμένη θερμοκρασία σώματος και γι’ αυτόν τον λόγο η εργασία σε εξωτερικούς χώρους πρέπει να αποφεύγεται αν υπάρχουν χαμηλές εξωτερικές θερμοκρασίες. Τη λύση σε μια επιβεβλημένη εξωτερική εργασία με χαμηλές θερμοκρασίες έρχονται να δώσουν κάποια εργαλεία (όπως ειδικά αλυσοπρίονα, τα οποία διαθέτουν θερμαινόμενες χειρολαβές προκειμένου να κρατούν τα χέρια ζεστά), καθώς και η χορήγηση ζεστών ρούχων και γαντιών. Επιπλέον, σκόπιμο είναι, να αποφεύγονται μηχανές που ψύχουν τα χέρια όπως κάποια χαλύβδινα μηχανήματα ή πνευματικά εργαλεία που εξάγουν αέρα πάνω στα χέρια των χειριστών.
Εικόνα 1: Σύνδρομο του λευκού δαχτύλου (μορφή της νόσου Raynaud) λόγω της επανειλημμένης έκθεσης σε δονήσεις μεταδιδόμενες στο σύστημα χεριού-βραχίονα. Εκδηλώνεται με πρόβλημα περιφερικής κυκλοφορίας αίματος (ισχαιμία-βλάβη των αιμοφόρων αγγείων των δακτύλων και των χεριών) και δυσλειτουργίας νεύρων του βραχίονα (νευροπάθεια). Πηγή: Liu, Q., Wu, Q., Zeng, Z., Xia, L., Huang, Y. (2018).
Οι δονήσεις σε ολόκληρο το σώμα (ενδιαφέρει η περιοχή συχνοτήτων 0,5-80 Hz) μπορεί να προκαλέσουν διάφορα συμπτώματα, όπως γαστρεντερολογικά (κοιλιακό άλγος, πεπτικές διαταραχές, ναυτία), καρδιολογικά (υπέρταση, καρδιακός ρυθμός), νευρολογικά (πονοκέφαλοι, διαταραχές όρασης και ισορροπίας(1), αυπνία), μυοσκελετικά (ραχιαλγία, οσφυαλγία, εκφύλιση σπονδύλων, οστεοαθρίτιδα, μετατόπιση μεσοσπονδύλιων δίσκων), βλάβες στα αναπαραγωγικά όργανα (προστατίτιδα, διαταραχές έμμηνου ρύσεως), εμφάνιση φλεβίτιδας και αιμορροΐδες. Σε πρόσφατη μελέτη επισημάνθηκε ότι οι ολόσωμες δονήσεις επηρεάζουν την ορθοστατική σταθερότητα αυξάνοντας δυνητικά τον κίνδυνο πτώσεων και σχετικών τραυματισμών κατά την εργασία (Park et al, 2021). Στην έκθεση των δονήσεων των άνω άκρων οφείλεται σε πολλές περιπτώσεις και το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα (carpal tunnel syndrome-CTS).
Για κάθε εργαζόμενο που υπόκειται σε επίβλεψη της υγείας σύμφωνα με το Π.Δ. 174/2005 θα πρέπει να τηρείται και να ενημερώνεται ο ιατρικός του φάκελος. Οι αγγειακές και νευρολογικές διαταραχές, καθώς και οι διαταραχές των οστών ή των αρθρώσεων, οι οποίες αποδίδονται στη δόνηση άκρας χειρός-βραχίονα, αναγνωρίζονται ως επαγγελματικές ασθένειες στην Ελλάδα αλλά και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη.
(1) Οι ταλαντώσεις ολόκληρου σώματος σε συχνότητες <0,5 Hz μπορούν να προκαλέσουν ίλιγγο (Gardiner K., Harrington JM, 2009).
Χρήσιμες συνδέσεις
Gardiner K., Harrington J. M. (2009). Υγιεινή της εργασίας. Επιμέλεια ελληνικής έκδοσης: Κουτής, Χ. και Μπαμπάτσικου Φ. Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου, 3η έκδοση, Αθήνα.
Αλεξίου, Α. (2013). Ιατρική της Εργασίας και Περιβαλλοντική Ιατρική. Εκδόσεις Κέδρος.
