Υ.Α. 26412/2017 (ΦΕΚ 490/Β` 20.2.2017)

Α) Τα Προγράμματα Σπουδών θα πρέπει να στοχεύουν: 
1. στην ανάπτυξη δεξιοτήτων εφαρμογής της γνώσης και επίλυσης προβλημάτων σε αυθεντικά επαγγελματικά περιβάλλοντα, 
2. στην απόκτηση προσόντων σύμφωνα με το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων, 
3. στην προσέγγιση και αξιολόγηση της απαραίτητης γνώσης μέσα από ποικίλους εναλλακτικούς τρόπους, ώστε να προσφέρουν ευκαιρίες μάθησης και ανάπτυξης σε όλους τους εκπαιδευομένους, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (ενδιαφέροντα, κλίσεις, εμπειρίες, ετοιμότητα, μαθησιακό προφίλ, πολιτισμικό υπόβαθρο, ειδικές ανάγκες ή/και αναπηρίες κ.λπ.), 
4. στην καλλιέργεια της ικανότητας κάθε μαθητή/ μαθήτριας για κριτική προσέγγιση και αξιοποίηση των Τ.Π.Ε., 
5. στη δημιουργία συνθηκών που παρέχουν σε κάθε άτομο τη δυνατότητα της διά βίου μάθησης («μαθαίνω πώς να μαθαίνω», αυτοκατευθυνόμενη μάθηση, επίλυση προβλημάτων κ.τ.ό.), 
6. στην ανάπτυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων και επίλυσης προβλημάτων στο σύγχρονο επαγγελματικό περιβάλλον, 
7. στη διαμόρφωση υπεύθυνης επαγγελματικής συνείδησης και ταυτότητας, 
8. στην αξιοποίηση τόσο ποσοτικών όσο και ποιοτικών μεθόδων αξιολόγησης (π.χ. φάκελος [portfolio] εκπαιδευομένου), που λειτουργούν ανατροφοδοτικά σε σχέση με την επίτευξη των μαθησιακών διδακτικών στόχων και τη βελτίωση της εκπαιδευτικής πράξης, 
9. στην καλλιέργεια αξιών συνεργατικότητας και περιβαλλοντικής συνείδησης, 
10. στην έμφαση σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, 
11. στην ανάπτυξη δεξιοτήτων καινοτομίας και επιχειρηματικότητας, εξωστρέφειας και προσαρμοστικότητας, 
12. στην ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων (soft skills) των εκπαιδευομένων για την εφαρμογή τους στο σύγχρονο επαγγελματικό περιβάλλον, πέραν των απαραίτητων για το σχετικό επάγγελμα γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, 
13. στην προώθηση των αρχών της εκπαίδευσης για την αειφόρο ανάπτυξη, 
14. στη διευκόλυνση της πρόσβασης και της παραμονής στο εκπαιδευτικό σύστημα των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες αλλά και γενικότερα των ατόμων που προέρχονται από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, 
15. στην προώθηση της διαφάνειας των προσόντων και της κινητικότητας στο πλαίσιο της ΕΕΚ, λαμβάνοντας υπόψη ότι η αναγνώριση προσόντων ανεξαρτήτως του τρόπου που αποκτήθηκαν (μέσω τυπικής, μη τυπικής ή άτυπης μάθησης) συμβάλλει στην ενίσχυση της διαπερατότητας και στη διευκόλυνση της μετάβασης μεταξύ των διάφορων συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, 16. στην ανάπτυξη θετικών στάσεων απέναντι στη διά βίου μάθηση.
Β) Τα Προγράμματα Σπουδών (Π.Σ.) της ΕΕΚ κινούνται, σε γενικές γραμμές, στο ευρύτερο πλαίσιο των αρχών και σκοπών της γενικής εκπαίδευσης, ταυτόχρονα όμως διαφοροποιούνται όπου αυτό απαιτείται. 
Ειδικότερα: 
1. Τα Π.Σ. του «Δευτεροβάθμιου και Μεταδευτεροβάθμιου Κύκλου Σπουδών», και του Προπαρασκευαστικού Προγράμματος Πιστοποίησης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης πρέπει, μεταξύ άλλων, να αποσκοπούν, στο βαθμό του δυνατού, στην ισόρροπη κοινωνική, συναισθηματική, πνευματική και σωματική ανάπτυξη των μαθητών, η οποία προάγεται με κατάλληλα σχεδιασμένα προγράμματα, αναπροσανατολισμό των ποιοτικών χαρακτηριστικών της διδασκαλίας και αξιοποίηση σύγχρονων και κατάλληλων για κάθε περίσταση παιδαγωγικών/διδακτικών προσεγγίσεων. Στην επίτευξη αυτού του στόχου συμβάλλει αποφασιστικά και η ένταξη στο Π.Σ. δραστηριοτήτων οι οποίες προάγουν την αυτογνωσία, την αυτενέργεια, την υπευθυνότητα, τη δημοκρατική συνείδηση, τη διαλεκτική ικανότητα, τη συνεργατικότητα, τον σεβασμό στη διαφορετικότητα, τη μάθηση μέσω έρευνας και πειραματισμού, την καλλιέργεια μεταγνωστικών δεξιοτήτων, την κριτική σκέψη, τη φαντασία, την αναζήτηση και αξιοποίηση πηγών, την ικανότητα λήψης αποφάσεων, την ευαισθητοποίηση σε κοινωνικά θέματα και τις ανθρωπιστικές αρχές και αξίες. 
2. Τα Π.Σ. της Αρχικής και Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης πρέπει να είναι προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες του ενήλικου πληθυσμού και να εδράζονται στις βασικές αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων. Επιπροσθέτως, πρέπει να στοχεύουν στην ενεργητική μάθηση, στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και στη μάθηση μέσα από την πράξη, και να ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες των ενήλικων εκπαιδευομένων, οι οποίοι κατά κανόνα έχουν ήδη διαμορφωμένες εκπαιδευτικές και επαγγελματικές εμπειρίες, αποφασίζουν συνειδητά να συμμετάσχουν σε μαθησιακές διαδικασίες και έχουν διαφοροποιημένες προσδοκίες σε σχέση με τη μάθηση, καθώς επιζητούν να αποκτήσουν ή να αναβαθμίσουν γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες που ανταποκρίνονται στα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Γ) Κατά το σχεδιασμό των αναλυτικών Π.Σ. θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι εξής παράμετροι: 
1. Η πολυμορφία του εκπαιδευόμενου πληθυσμού ως προς τα πολιτιστικά, οικονομικά, κοινωνικά και γεωγραφικά χαρακτηριστικά του αποτελεί πηγή εμπειριών, γνώσεων και δεξιοτήτων, η οποία επιβάλλεται να λαμβάνεται υπόψη ή και να αξιοποιείται στην εκπαιδευτική διαδικασία. 
2. Οι ατομικές διαφορές των εκπαιδευόμενων (μαθησιακό προφίλ, ετοιμότητα κ.λπ.), τα ενδιαφέροντά τους και το ιδιαίτερο κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον από το οποίο προέρχονται αποτελούν πηγή εναλλακτικών μεθόδων προσέγγισης και αξιολόγησης της γνώσης. 
3. Οι προηγούμενες εμπειρίες εκπαίδευσης και κατάρτισης, όπως και η παράλληλη διδασκαλία άλλων διδακτικών αντικειμένων, είναι αναγκαίο να αλληλοσυμπληρώνονται με τη βαθμιαία εμβάθυνση των γνωστικών αντικειμένων από τάξη σε τάξη, από ενότητα σε ενότητα και από αντικείμενο σε αντικείμενο. Στη διαδικασία αυτή πρέπει να συνδυάζεται η παιδαγωγική ελευθερία κάθε εκπαιδευτικού/εκπαιδευτή με τη συστηματική συνεργασία μεταξύ τους, στο πλαίσιο του συλλόγου διδασκόντων, με στόχο έναν συνεργατικό, κοινοτικού τύπου εκπαιδευτικό οργανισμό θεωρίας και πράξης. 
Δ) Επίσης, τα Προγράμματα Σπουδών κρίνεται απαραίτητο: 
1. να υποστηρίζουν την πολλαπλότητα των πηγών μάθησης και να προωθούν ενεργητικές, συμμετοχικές, διαλογικές, διερευνητικές-ανακαλυπτικές και αυτο-κατευθυνόμενες μορφές μάθησης (με τη μορφή project και με έμφαση στις διεπιστημονικές προσεγγίσεις), με παράλληλους θεσμοθετημένους μηχανισμούς ελέγχου και έγκρισης των πηγών, 
2. να προβλέπουν την έλλογη και αποτελεσματική αξιοποίηση των ποικίλων πηγών πληροφόρησης (Διαδίκτυο, ηλεκτρονικές και συμβατικές βιβλιοθήκες κ.ά.), 
3. να δημιουργούν και να ενισχύουν τα κίνητρα μάθησης για τον εκπαιδευόμενο αλλά και τις δυνατότητες καινοτόμου δράσης για τον εκπαιδευτικό/εκπαιδευτή, 
4. να επιτρέπουν, ανάλογα με το αντικείμενο, να αναπτύσσονται δραστηριότητες οι οποίες θα λαμβάνουν υπόψη τα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες των εκπαιδευόμενων, 
5. να ενισχύουν την αυτονομία του εκπαιδευτικού έργου και τον κριτικό αναστοχασμό των εκπαιδευτικών/ εκπαιδευτών, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους της εκπαιδευτικής πράξης από τα αντικείμενα διδασκαλίας στα δρώντα υποκείμενα, στον εκπαιδευτικό/εκπαιδευτή και στον εκπαιδευόμενο, 
6. να επικεντρώνονται στο κύριο διδακτικό αντικείμενο με τον περιορισμό της ύλης, με στόχο την πιο ουσιαστική κατανόηση και τη μεγαλύτερη συνάφεια της παρεχόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης με τις πραγματικές και ουσιαστικές ανάγκες της καθημερινής και της μελλοντικής επαγγελματικής ζωής τους, 
7. να διέπονται από τις αρχές της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. 
Ε) Τέλος, τα Προγράμματα Σπουδών, εφόσον συντρέχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, μπορεί να προβλέπουν: 
1. την πραγματοποίηση ορισμένων δραστηριοτήτων εκπαίδευσης και κατάρτισης σε διαφορετικά περιβάλλοντα και χώρους πέραν του σχολείου, όπως κοινωνικούς φορείς, επιχειρήσεις, εκπαιδευτικά κέντρα κ.λπ., 
2. τη συμμετοχή σε ορισμένες μαθησιακές δραστηριότητες, πέραν του εκπαιδευτή, και στο βαθμό που αυτό κρίνεται απαραίτητο, και εισηγητών από κλαδικές/επαγγελματικές ενώσεις, κοινωνικούς εταίρους, επιμελητήρια, επιχειρήσεις, άλλα σχολεία (επιμόρφωση μεταξύ ομοτίμων), Ιδρύματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης κ.λπ. 
ΣΤ) Σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο, τα Προγράμματα Σπουδών της ΕΕΚ: Περιλαμβάνουν σαφώς διατυπωμένα επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα. 
1. Τα μαθησιακά αποτελέσματα ορίζουν το προσδοκώμενο αποτέλεσμα της μάθησης, ανεξαρτήτως του τρόπου απόκτησής της, και αναφέρονται σε γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες που ένας εκπαιδευόμενος αναμένεται να κατέχει, να κατανοεί και είναι ικανός να εφαρμόσει μετά την επιτυχή ολοκλήρωση μιας μαθησιακής διαδικασίας, σε ευθυγράμμιση με το αντίστοιχο Εθνικό Επίπεδο Προσόντων. 
2. Παρέχουν την δυνατότητα ανάπτυξης περισσότερο μαθητοκεντρικών προσεγγίσεων, επιτρέποντας στους εκπαιδευτικούς φορείς μεγαλύτερη ευελιξία και αυτονομία σε τοπικό επίπεδο ως προς τον τρόπο οργάνωσης και υλοποίησης των προγραμμάτων τους. Η ευελιξία αυτή στοχεύει κυρίως στην αξιοποίηση των κοινωνικών και εργασιακών (άμεσων ή έμμεσων) εμπειριών των εκπαιδευόμενων για την καλύτερη προσέγγιση της γνώσης, μέσα από αυθεντικές κοινωνικές και εργασιακές δραστηριότητες. 
3. Επιτρέπουν τον κατάλληλο επιμερισμό της διδακτέας ύλης στο συνολικό πλαίσιο της ΕΕΚ. 
4. Περιλαμβάνουν διδακτέα ύλη, προσδιορισμό του συνόλου των απαιτούμενων διδακτικών ωρών για την κάλυψή της και κατανομή τους ανά βασική ενότητα μαθησιακών αποτελεσμάτων. Η διδακτέα ύλη των μαθημάτων εργαστηριακής εκπαίδευσης συνοδεύεται από παράρτημα, που περιγράφει τον απαιτούμενο εργαστηριακό εξοπλισμό για την υλοποίησή τους. 
5. Περιλαμβάνουν ωρολόγιο πρόγραμμα με διδακτέα ύλη διαμορφωμένη, σύμφωνα με τα επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα κάθε μαθήματος. Η διδακτέα ύλη των μαθημάτων εργαστηριακής εκπαίδευσης ή μέρος της μπορεί να στηρίζεται σε βασικές δομές επαγγελματικών δραστηριοτήτων, οι οποίες συνοδεύονται από παράρτημα, στο οποίο περιγράφεται ο απαιτούμενος εργαστηριακός εξοπλισμός για την υλοποίησή τους. 
6. Περιλαμβάνουν οδηγίες και μεθόδους διδασκαλίας, συμπεριλαμβανομένων και των διδακτικών τεχνικών, των μεθόδων διδασκαλίας και των ενδεδειγμένων εποπτικών μέσων. 
7. Παρέχουν κατευθύνσεις για την πρακτική άσκηση (φορείς που μπορούν να επιλέγονται για πρακτική άσκηση ανά ειδικότητα) και κάνουν αναφορά στη μαθητεία, για την οποία διαμορφώνεται ειδικό πρόγραμμα ανά ειδικότητα. 
8. Προβλέπουν «ευέλικτη ζώνη», στο πλαίσιο της οποίας μπορούν να αξιοποιηθούν, ανάλογα με την τάξη/το επίπεδο σπουδών (με μεγάλη ευελιξία στα Π.Σ. ΙΕΚ, μικρότερη στη Μαθητεία και ακόμη μικρότερη στις τάξεις του ΕΠΑΛ), οι τοπικές προσλαμβάνουσες/εμπειρίες για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος των μαθητών με βάση την πρακτική εφαρμογή των περιγραφόμενων στο ΠΣ, οι ατομικές εμπειρίες, ενδιαφέροντα, κλίσεις και ανάγκες των μαθητών, οι τοπικές ανάγκες της κοινωνίας και της εργασίας για καλύτερη σύνδεση του σχολείου με αυτές. 
9. Περιλαμβάνουν διαδικασία και κριτήρια αξιολόγησης των Μαθησιακών Αποτελεσμάτων για κάθε ενότητα μαθησιακών αποτελεσμάτων. Οι προτεινόμενες μέθοδοι θα πρέπει να αποτιμούν αντικειμενικά και αξιόπιστα την επίτευξη των προδιαγεγραμμένων μαθησιακών αποτελεσμάτων, σύμφωνα και με το ισχύον νομικό πλαίσιο και τους κανονισμούς λειτουργίας των φορέων. 
10. Περιγράφουν τα απαραίτητα προσόντα των εκπαιδευτικών/εκπαιδευτών καθώς και πρόβλεψη και κατευθύνσεις σε ζητήματα επιμόρφωσής τους 
11. Παρέχουν ενδεικτική βιβλιογραφία/αρθρογραφία. 
12. Παραθέτουν τις προϋποθέσεις παρακολούθησης του Π.Σ. 
Ζ) Τα Προγράμματα Σπουδών λαμβάνουν υπόψη στη διαμόρφωσή τους τις κατευθύνσεις του ευρωπαϊκού συστήματος πιστωτικών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ECVET).
Η) Για τη διαμόρφωση των Προγραμμάτων Σπουδών κάθε τομέα και ειδικότητας λαμβάνονται υπόψη, εφόσον υπάρχουν, τα σχετικά επαγγελματικά περιγράμματα που πιστοποιούνται από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π.). Προτείνεται η διατύπωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων να πραγματοποιείται λαμβάνοντας υπόψη τις Κύριες και τις Επιμέρους Επαγγελματικές Λειτουργίες που περιέχονται στα αντίστοιχα Επαγγελματικά Περιγράμματα. Η επιλογή, η ανάπτυξη και η πιστοποίηση των Επαγγελματικών Περιγραμμάτων θα αξιοποιεί τα δεδομένα του Μηχανισμού Διάγνωσης Αναγκών και θα λαμβάνει υπόψη τις εθνικές προτεραιότητες. 
Θ) Στα πλαίσιο της πρόνοιας για αλληλοσυμπληρωματικότητα και εναλλακτικές διαδρομές μάθησης, τα Προγράμματα Σπουδών θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τη δυνατότητα κατάταξης αποφοίτων σε συναφείς ειδικότητες και να διευκολύνουν την κινητικότητα μεταξύ συναφών ειδικοτήτων. Επιπλέον, θα πρέπει να επιτυγχάνεται η ευθυγράμμιση των προγραμμάτων συναφών ειδικοτήτων μεταξύ των συστημάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και αρχικής και συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης. Επιπροσθέτως, το περιεχόμενο των Γενικών Μαθημάτων των Α.Π.Σ. της επαγγελματικής εκπαίδευσης μπορεί να διαφοροποιείται σε σχέση με εκείνο των Γενικών Λυκείων ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε Τομέα/ Ειδικότητας, θα διατηρεί όμως τα αντίστοιχα επίπεδα ισοτιμίας σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.

α) Αναθεώρηση και επικαιροποίηση ειδικοτήτων – Ανάπτυξη νέων ειδικοτήτων. Στο πλαίσιο της γενικότερης αναβάθμισης της ΕΕΚ θα πρέπει να αναθεωρηθούν/επικαιροποιηθούν οι υφιστάμενες ειδικότητες με γνώμονα το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων, και να δημιουργηθούν νέες, στο βαθμό που αυτό θα κριθεί απαραίτητο, στο πλαίσιο της γενικότερης αναβάθμισης και επανασχεδιασμού της ΕΕΚ. Προς αυτόν το σκοπό πρέπει να ληφθούν υπόψη οι εξής παράγοντες: 1. Οι ευρύτεροι σκοποί που έχουν τεθεί για την ΕΕΚ στην Ελλάδα, οι οποίοι αναπόφευκτα σχετίζονται με τη στρατηγική κατεύθυνση του παραγωγικού μοντέλου της ελληνικής οικονομίας. 2. Οι εκροές του Μηχανισμού Διάγνωσης Αναγκών, οι οποίες θα περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, στοιχεία για τον εντοπισμό των υπαρχουσών και αναδυόμενων αναγκών στην αγορά εργασίας σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. 3. Η ολιστική προσέγγιση των ειδικοτήτων, με στόχο: α) να αποφεύγεται η αλληλεπικάλυψη μεταξύ των διαφόρων συστημάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης, β) να κατανέμονται μεταξύ διαφορετικών συστημάτων ανάλογα με το απαιτούμενο επίπεδο εξειδίκευσης και 
γ) να διευκολύνονται η αντιστοίχιση των ειδικοτήτων, η κατάταξη των αποφοίτων και η κινητικότητα μεταξύ συστημάτων ΕΕΚ διαφορετικών χωρών. 
β) Αναθεώρηση Υφιστάμενων – Ανάπτυξη Νέων Προγραμμάτων Σπουδών.
1. Με βάση τα αποτελέσματα της διαδικασίας αναθεώρησης, επικαιροποίησης και ανάπτυξης είτε νέων ειδικοτήτων είτε επαγγελματικών περιγραμμάτων, προκύπτει η ανάγκη για: 
α) την ανάπτυξη νέων Προγραμμάτων Σπουδών, 
β) την αξιοποίηση των υφιστάμενων προγραμμάτων ως βάση για την ανάπτυξη των νέων και 
γ) την περιορισμένη αναδιαμόρφωση υφιστάμενων προγραμμάτων. 
2. Τόσο τα υφιστάμενα όσο και τα νέα Προγράμματα Σπουδών θα πρέπει να συνδεθούν με το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων (NQF) και κατ' επέκταση με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Προσόντων (EQF). 
Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων περιέχει οκτώ επίπεδα, με βάση τα οποία κατατάσσονται: 
α) οι απόφοιτοι του Δευτεροβάθμιου Κύκλου της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στο επίπεδο 4 και 
β) οι απόφοιτοι του Μεταδευτεροβάθμιου Κύκλου της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και της Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης στο επίπεδο 5, μετά από πιστοποίηση. 
3. Ο σχεδιασμός των προγραμμάτων θα γίνει με τέτοιο τρόπο, ώστε να υποστηρίζουν: 
Α) τη σύνδεση με την αγορά εργασίας μέσω: 
α. της Mαθητείας, της πρακτικής άσκησης, της ολιγόωρης ή επαναλαμβανόμενης επίσκεψης σε χώρο εργασίας και της υποδοχής εισηγητών από το χώρο εργασίας ή από κλαδικές/επαγγελματικές ενώσεις κ.λπ., 
β. της ένταξης ολοκληρωμένων βασικων αυθεντικών επαγγελματικών δραστηριοτήτων στις εργαστηριακές ασκήσεις (project-based learning), 
γ. του περιορισμού της ύλης και της αξιοποίησης της «ευέλικτης ζώνης του Π.Σ.», που επιτρέπει την ενθάρρυνση διεξαγωγής εργασιών με αντικείμενο σημαντικά κοινωνικά και επαγγελματικά θέματα (περιβάλλον, επιχειρηματικότητα, καταγραφή μαστορικής τέχνης και άλλης άρρητης γνώσης κ.λπ.). 
Β) τη διαδικασία πιστοποίησης των προσόντων των αποφοίτων του Μεταδευτεροβάθμιου Κύκλου Σπουδών του ΕΠΑ.Λ. και των αποφοίτων των ΙΕΚ, η οποία λαμβάνει υπόψη, μεταξύ άλλων, τους Ενδεικτικούς Τρόπους και τη Μεθοδολογία Αξιολόγησης που προτείνονται από το αντίστοιχο Επαγγελματικό Περίγραμμα. 
Γ) τη σύνδεση των νέων προγραμμάτων με τα προβλεπόμενα επαγγελματικά δικαιώματα σε κάθε ειδικότητα και τα επίπεδα των επαγγελματικών προσόντων β και γ, όπως αυτά προβλέπονται στο άρθρο 11 του π.δ. 38/2010. 
4. Η αναδιαμόρφωση των υφισταμένων και η ανάπτυξη των νέων Προγραμμάτων Σπουδών μπορούν να περιλαμβάνουν τον προσδιορισμό/τη διατύπωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και των κριτηρίων αξιολόγησής τους, το περιεχόμενο του Προγράμματος Σπουδών, τις μαθησιακές ενότητες και τη διάρκειά τους. Ένα από τα εργαλεία που προτείνονται για τον προσδιορισμό των μαθησιακών αποτελεσμάτων είναι η Λειτουργική Ανάλυση των επαγγελμάτων, στο πλαίσιο της οποίας τα μαθησιακά αποτελέσματα, διατυπωμένα ως ικανότητες, αποτελούν το βασικότερο στοιχείο μεθοδολογίας. Κρίσιμο στοιχείο της όλης διαδικασίας είναι η «μετάφραση» των μαθησιακών αποτελεσμάτων που προβλέπονται στα επαγγελματικά περιγράμματα με όρους που έχουν νόημα για εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους. 
5. Στην οργάνωση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων μπορεί να προβλέπονται, όπου αυτό ενδείκνυται, η προσαρμογή τους στις ανάγκες του εκπαιδευόμενου και η αυτονομία του εκπαιδευτικού για να υποστηρίξει αυτή την προσαρμογή. 6. Η ανάπτυξη των Προγραμμάτων Σπουδών, ανάλογα με το σύστημα ΕΕΚ στο οποίο απευθύνονται, την ειδικότητα και το βαθμό διαφοροποίησης κάθε Προγράμματος Σπουδών σε σχέση με τα υφιστάμενα, περιλαμβάνει τα εξής: 
Α) Για την εκπόνηση των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών (Α.Π.Σ.) της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης: 
α. το Ι.Ε.Π συντάσσει «Οδηγό Εκπόνησης Προγραμμάτων Σπουδών», στον οποίο περιέχονται αναλυτικές οδηγίες, καθορίζονται συγκεκριμένες προδιαγραφές και παρέχονται τυποποιημένες φόρμες, σύμφωνα με τις αρχές και τις κατευθύνσεις του παρόντος Πλαισίου Ποιότητας. Ο Οδηγός αφορά τόσο τους συντάκτες των προγραμμάτων των επαγγελματικών μαθημάτων της κάθε ειδικότητας όσο και τους συντάκτες των μαθημάτων γενικής παιδείας που διδάσκονται στα σχολεία της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. 
β. το Ι.Ε.Π. συγκροτεί ομάδες εκπόνησης προγραμμάτων ανά Ειδικότητα. Προτείνεται η συγκρότηση ομάδων τα μέλη των οποίων μπορεί να αποτελούνται από: Συντονιστή, μέλος του Επιστημονικού Προσωπικού του Ι.Ε.Π., προτιμητέων όσων έχουν εξειδίκευση με το γνωστικό αντικείμενο, Μέλος Εκπαιδευτικού Προσωπικού Πανεπιστημίου ή Τ.Ε.Ι., προκειμένου να συμβάλλει στην ενσωμάτωση των πλέον σύγχρονων ή και διεθνών τάσεων του επαγγέλματος, Σχολικό Σύμβουλο ή άλλο Στέλεχος της Εκπαίδευσης συναφούς ειδικότητας, Εκπαιδευτικό με αξιόλογη διδακτική εμπειρία στο αντικείμενο, Εκπρόσωπο της Διεύθυνσης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης του ΥΠΠΕΘ, ως παρατηρητή, Εκπρόσωπο από το χώρο εργασίας με εμπειρία άσκησης του επαγγέλματος, που θα υποδεικνύεται από θεσμοθετημένους επαγγελματικούς φορείς. Έργο αυτών των ομάδων είναι ο σχεδιασμός του Προγράμματος Σπουδών με βάση τους στόχους και το περιεχόμενο που έχουν περιγραφεί στο άρθρο 2 της παρούσης. 
γ. Για την τελική του διαμόρφωση, το Α.Π.Σ. μπορεί να εφαρμόζεται δοκιμαστικά ή/και να τίθεται σε διαβούλευση μεταξύ των εκπαιδευτικών τουλάχιστον μίας σχολικής μονάδας, ώστε να εξασφαλίζεται η συσχέτιση του κάθε μαθήματος με τα υπόλοιπα. Σε αυτή την περίπτωση οι ως άνω ομάδες θα περιλαμβάνουν και εκπρόσωπο του σχολείου που έχει αναλάβει να μελετήσει το Π.Σ. της αντίστοιχης ειδικότητας. 
Β) Τα Προγράμματα Σπουδών της Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης διαμορφώνονται και εποπτεύονται ως προς την εφαρμογή τους από τη Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης του ΥΠΠΕΘ, με βάση τους στόχους και το περιεχόμενο που έχουν περιγραφεί στο άρθρο 2 της παρούσης. Για τα προγράμματα αυτά λαμβάνει γνώση το Ι.Ε.Π., ώστε να εξασφαλίζεται η συμπληρωματικότητα και η ενιαία λογική του συστήματος ΕΕΚ της χώρας χωρίς επικαλύψεις ή ασυνέχειες. 
γ) Έγκριση/Πιστοποίηση Προγραμμάτων Τα Προγράμματα Σπουδών της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, ύστερα από γνώμη του Ι.Ε.Π. Τα Προγράμματα Σπουδών της Επαγγελματικής Κατάρτισης πιστοποιούνται από τον ΕΟΠΠΕΠ βάσει των προγραμματικών συμφωνιών του ΕΟΠΠΕΠ με τα Επαγγελματικά Επιμελητήρια ή/και τις επιστημονικές ενώσεις, εφόσον υπάρχουν, με τη σύμφωνη γνώμη του Ι.Ε.Π. 
δ) Επιμόρφωση εκπαιδευτικών/εκπαιδευτών 
1. Για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών/εκπαιδευτών που θα στελεχώσουν τις ομάδες εκπόνησης Προγραμμάτων Σπουδών θα εκπονηθεί οργανωμένο πρόγραμμα, που μπορεί να περιλαμβάνει ως βασικά αντικείμενα: τη φιλοσοφία και την εννοιολόγηση του συστήματος ECVET, το περιεχόμενο των Μαθησιακών Αποτελεσμάτων, τον καθορισμό της διδακτέας ύλης και των Ενοτήτων Διδασκαλίας, τη διαδικασία διαμόρφωσης και καταγραφής των Μαθησιακών Αποτελεσμάτων και της αντίστοιχης διδακτέας ύλης, την εφαρμογή του ECVET στην ΕΕΚ μέσα από παραδείγματα άλλων χωρών, τη μεθοδολογία διδασκαλίας και το μαθησιακό περιβάλλον, την επισύναψη του απαραίτητου ελάχιστου εξοπλισμού για τη διεξαγωγή των εργαστηριακών μαθημάτων. Το βασικό περιεχόμενο της επιμόρφωσης μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη συγγραφή Οδηγού Προγραμμάτων Σπουδών και Διδασκαλίας (βλ. άρθρο 5 του παρόντος). 
2. Σε συνεργασία με το Ι.Ε.Π. και τη ΓΓΔΒΜ, προτείνεται να αναπτυχθεί πρόγραμμα συνεχούς εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών που διδάσκουν στην Επαγγελματική Εκπαίδευση σε θέματα: 

• κατανόησης των μαθησιακών αποτελεσμάτων και τοπικής προσαρμογής τους, 
• κατάστρωσης ωρολογίου προγράμματος, 
• μεθόδων και εργαλείων διδασκαλίας/μεθόδων αξιολόγησης, 
• τεχνολογίας και επαγγελματικής εξειδίκευσης, 
• συνεργασίας με τους χώρους παραγωγής, είτε αφορά τη μαθητεία είτε όχι, με επισκέψεις σε επιχειρήσεις, προσκλήσεις εισηγητών, δραστηριότητες τύπου πρότζεκτ κ.ά., 
• επαγγελματικής πορείας, δικαιωμάτων και συμβουλευτικής. 

3. Η εκπαίδευση των εκπαιδευτών ενηλίκων γίνεται σε πιστοποιημένα σεμινάρια και η πιστοποίησή τους πραγματοποιείται από τον ΕΟΠΠΕΠ. 
Σε συνεργασία με τη ΓΓΔΒΜ και τον ΕΟΠΠΕΠ, θα αναπτυχθεί πρόγραμμα εκπαίδευσης των διδασκόντων εκπαιδευτών Επαγγελματικής Κατάρτισης σε θέματα τεχνολογίας και επαγγελματικής εξειδίκευσης. 
4. Για την περίπτωση της μαθητείας, προβλέπεται επιπρόσθετα εκπαίδευση και πιστοποίηση των εκπαιδευτών των επιχειρήσεων. Έτσι, κάθε επιχείρηση μπορεί να υποδεικνύει τουλάχιστον έναν εκπαιδευτή από το προσωπικό της, ο οποίος θα συμμετέχει σε ευέλικτα/ ταχύρρυθμα προγράμματα κατάρτισης, ώστε να διαθέτει μια ελάχιστη παιδαγωγική επάρκεια και στοιχειώδη αντίληψη του σκοπού της μαθητείας και των υποχρεώσεων της επιχείρησης. Σε μεταβατικό στάδιο και μέχρι τη δημιουργία Μητρώου πιστοποιημένων εκπαιδευτών των επιχειρήσεων, πραγματοποιούνται ταχύρρυθμα σεμινάρια και αξιοποιούνται οι τοπικές δομές εκπαίδευσης και κατάρτισης με στόχο τη βελτίωση των ικανοτήτων τους.

Α. Αξιολόγηση Π.Σ.

Η αξιολόγηση των Π.Σ. της ΕΕΚ θα πρέπει να γίνεται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων στο πλαίσιο της διασφάλισης της ποιότητας της συνολικής εκπαιδευτικής διαδικασίας με στόχο την ανατροφοδότηση και τη διαρκή βελτίωση του συστήματος. 
1) Υπεύθυνη για την αξιολόγηση των Π.Σ. της Επαγγελματικής Κατάρτισης είναι η ΓΓΔΒΜ. 
2) Υπεύθυνο για τον συντονισμό της αξιολόγησης των Π.Σ. της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης είναι το Ι.Ε.Π. με παράλληλη αξιοποίηση των Σχολικών Συμβούλων. Είναι σημαντικό στην αξιολόγηση των Π.Σ. να συμμετέχουν κάθε σχολικό έτος οι εκπαιδευτικοί ως σύνολο επιλεγμένων σχολικών μονάδων, με την καθοδήγηση σχολικών συμβούλων και μέσω των τομεαρχών ειδικοτήτων, ώστε να εξασφαλίζονται: 
α) η διαφοροποίηση των αξιολογητών των Π.Σ. από τους σχεδιαστές τους, 
β) η συνολική λειτουργικότητα ενός προγράμματος σπουδών, σε συσχέτιση με τα υπόλοιπα προγράμματα σπουδών, και 
γ) η επάρκεια των υφιστάμενων υποδομών των σχολικών μονάδων για την εφαρμογή των προγραμμάτων σπουδών. 
3) Οι παραπάνω φορείς, πρέπει να αναπτύξουν αξιόπιστα εργαλεία, που θα αξιολογούν: 
α) το σχεδιασμό, 
β) την υλοποίηση και 
γ) την αποτελεσματικότητα των Π.Σ. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σκόπιμο να αναπτυχθούν συγκεκριμένα κριτήρια, σε συνδυασμό με διαθέσιμους δείκτες του EQAVET και του Εθνικού Πλαισίου Ποιότητας, βάσει των οποίων θα μπορούν να αξιολογούνται ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων σπουδών. 
Ενδεικτικά αναφέρονται: 
α) ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 
Ο σχεδιασμός των Π.Σ. μπορεί, επίσης, να ακολουθεί το μοντέλο της αξιολόγησης. Κριτήρια αξιολόγησης ενός υποβαλλόμενου Προγράμματος Σπουδών δύναται να είναι τα εξής: 
i. Τα προγράμματα προβλέπουν τη χρήση ποικίλων και σύγχρονων μεθόδων διδασκαλίας ανάλογα με το γνωστικό αντικείμενο διδασκαλίας και την επαγγελματική ομάδα στην οποία απευθύνονται. 
ii. Τα παρεχόμενα προγράμματα βασίζονται στον έγκαιρο εντοπισμό των αναγκών της αγοράς εργασίας και της κοινωνίας. 
iii. Τα παρεχόμενα προγράμματα προάγουν τη δημιουργικότητα και την καινοτομία. 
iv. Οι αποκτώμενες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες αναγνωρίζονται και εντάσσονται στο Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων. 
v. Τα Π.Σ. βασίζονται σε επαγγελματικά περιγράμματα. 
vi. Τα Π.Σ. περιλαμβάνουν στοιχεία σύνδεσης με την παραγωγή/τις επιχειρήσεις, ή/και ώρες πρακτικής άσκησης σε επιχειρησιακό περιβάλλον. 
vii. Η Μαθητεία ή η Πρακτική Άσκηση στο επιχειρησιακό περιβάλλον (όταν προβλέπεται) είναι συναφής με το αντικείμενο εκπαίδευσης ή κατάρτισης και στηρίζεται σε συμφωνία επί μαθησιακών αποτελεσμάτων. 
viii. Οι μέθοδοι που προτείνονται δίνουν έμφαση στη σύνδεση θεωρίας και πράξης. 
ix. Οι ανάγκες των εκπαιδευόμενων. 
β) ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ 
i. Κριτήρια αξιολόγησης ενός υποβαλλόμενου Προγράμματος Σπουδών δύναται να είναι τα εξής: 
ii. Οι εκπαιδευόμενοι επιτυγχάνουν τα ελάχιστα μαθησιακά αποτελέσματα στα οποία στοχεύει το πρόγραμμα. 
iii. Υπάρχει συνέπεια στη χρήση μαθησιακών αποτελεσμάτων. 
iv. Υπάρχει αντιστοίχιση μεταξύ των επιδιωκόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων και των μεθόδων αξιολόγησής τους. 
γ) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 
Κριτήρια αξιολόγησης ενός υποβαλλόμενου προγράμματος σπουδών δύναται να είναι: 
i. Τα μαθησιακά αποτελέσματα ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των εκπαιδευόμενων. 
ii. Οι αποκτώμενες γνώσεις, δεξιότητες, και ικανότητες βελτιώνουν την ιδιότητα του αποφοίτου ως ενεργού πολίτη. 
iii. Τα αποκτηθέντα προσόντα σχετίζονται με τις ανάγκες του επαγγέλματος στην πράξη. 
iv. Τα αποκτηθέντα προσόντα δίνουν πρόσβαση σε άλλες διαδρομές μάθησης. 
Επιπροσθέτως, σημειώνεται ότι οι φορείς αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης έχουν την υποχρέωση, σύμφωνα με τον κανονισμό λειτουργίας τους, να προβαίνουν σε ετήσια αυτοαξιολόγηση, η οποία θα περιλαμβάνει και την αξιολόγηση των Π.Σ. (επιπλέον της εξωτερικής, που περιγράφεται παραπάνω). 
Β) Επικαιροποίηση Π.Σ. 
Πέρα από τα προβλεπόμενα στη νομοθεσία και τους κανονισμούς λειτουργίας των φορέων της ΕΕΚ, τα Προγράμματα Σπουδών θα πρέπει να επικαιροποιούνται με βάση τα αποτελέσματα και την ανάλυση της προηγηθείσας φάσης Αξιολόγησης, ώστε να αποτυπώνουν τις αλλαγές: 
1) στις συγκεκριμένες ανάγκες των εκπαιδευόμενων, 
2) στα πιστοποιημένα επαγγελματικά περιγράμματα που συνδέονται άρρηκτα με τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας, 
3) στις σχετικές εθνικές προτεραιότητες και θεσμικές απαιτήσεις, και 
4) στις πιθανές κοινωνικές αλλαγές (π.χ. μεταβολή οικονομικής κατάστασης πληθυσμού, εισροή προσφύγων). 
Υπεύθυνο για την επικαιροποίηση είναι το ΥΠ.Π.Ε.Θ.

Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. 

Αθήνα, 16 Φεβρουαρίου 2017 
Ο Υφυπουργός 
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΜΠΑΞΕΒΑΝΑΚΗΣ

Η αξιολόγηση των Π.Σ. της ΕΕΚ θα πρέπει να γίνεται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων στο πλαίσιο της διασφάλισης της ποιότητας της συνολικής εκπαιδευτικής διαδικασίας με στόχο την ανατροφοδότηση και τη διαρκή βελτίωση του συστήματος. 
1) Υπεύθυνη για την αξιολόγηση των Π.Σ. της Επαγγελματικής Κατάρτισης είναι η ΓΓΔΒΜ. 
2) Υπεύθυνο για τον συντονισμό της αξιολόγησης των Π.Σ. της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης είναι το Ι.Ε.Π. με παράλληλη αξιοποίηση των Σχολικών Συμβούλων. Είναι σημαντικό στην αξιολόγηση των Π.Σ. να συμμετέχουν κάθε σχολικό έτος οι εκπαιδευτικοί ως σύνολο επιλεγμένων σχολικών μονάδων, με την καθοδήγηση σχολικών συμβούλων και μέσω των τομεαρχών ειδικοτήτων, ώστε να εξασφαλίζονται: 
α) η διαφοροποίηση των αξιολογητών των Π.Σ. από τους σχεδιαστές τους, 
β) η συνολική λειτουργικότητα ενός προγράμματος σπουδών, σε συσχέτιση με τα υπόλοιπα προγράμματα σπουδών, και 
γ) η επάρκεια των υφιστάμενων υποδομών των σχολικών μονάδων για την εφαρμογή των προγραμμάτων σπουδών. 
3) Οι παραπάνω φορείς, πρέπει να αναπτύξουν αξιόπιστα εργαλεία, που θα αξιολογούν: 
α) το σχεδιασμό, 
β) την υλοποίηση και 
γ) την αποτελεσματικότητα των Π.Σ. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σκόπιμο να αναπτυχθούν συγκεκριμένα κριτήρια, σε συνδυασμό με διαθέσιμους δείκτες του EQAVET και του Εθνικού Πλαισίου Ποιότητας, βάσει των οποίων θα μπορούν να αξιολογούνται ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων σπουδών. 
Ενδεικτικά αναφέρονται: 
α) ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 
Ο σχεδιασμός των Π.Σ. μπορεί, επίσης, να ακολουθεί το μοντέλο της αξιολόγησης. Κριτήρια αξιολόγησης ενός υποβαλλόμενου Προγράμματος Σπουδών δύναται να είναι τα εξής: 
i. Τα προγράμματα προβλέπουν τη χρήση ποικίλων και σύγχρονων μεθόδων διδασκαλίας ανάλογα με το γνωστικό αντικείμενο διδασκαλίας και την επαγγελματική ομάδα στην οποία απευθύνονται. 
ii. Τα παρεχόμενα προγράμματα βασίζονται στον έγκαιρο εντοπισμό των αναγκών της αγοράς εργασίας και της κοινωνίας. 
iii. Τα παρεχόμενα προγράμματα προάγουν τη δημιουργικότητα και την καινοτομία. 
iv. Οι αποκτώμενες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες αναγνωρίζονται και εντάσσονται στο Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων. 
v. Τα Π.Σ. βασίζονται σε επαγγελματικά περιγράμματα. 
vi. Τα Π.Σ. περιλαμβάνουν στοιχεία σύνδεσης με την παραγωγή/τις επιχειρήσεις, ή/και ώρες πρακτικής άσκησης σε επιχειρησιακό περιβάλλον. 
vii. Η Μαθητεία ή η Πρακτική Άσκηση στο επιχειρησιακό περιβάλλον (όταν προβλέπεται) είναι συναφής με το αντικείμενο εκπαίδευσης ή κατάρτισης και στηρίζεται σε συμφωνία επί μαθησιακών αποτελεσμάτων. 
viii. Οι μέθοδοι που προτείνονται δίνουν έμφαση στη σύνδεση θεωρίας και πράξης. 
ix. Οι ανάγκες των εκπαιδευόμενων. 
β) ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ 
i. Κριτήρια αξιολόγησης ενός υποβαλλόμενου Προγράμματος Σπουδών δύναται να είναι τα εξής: 
ii. Οι εκπαιδευόμενοι επιτυγχάνουν τα ελάχιστα μαθησιακά αποτελέσματα στα οποία στοχεύει το πρόγραμμα. 
iii. Υπάρχει συνέπεια στη χρήση μαθησιακών αποτελεσμάτων. 
iv. Υπάρχει αντιστοίχιση μεταξύ των επιδιωκόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων και των μεθόδων αξιολόγησής τους. 
γ) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 
Κριτήρια αξιολόγησης ενός υποβαλλόμενου προγράμματος σπουδών δύναται να είναι: 
i. Τα μαθησιακά αποτελέσματα ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των εκπαιδευόμενων. 
ii. Οι αποκτώμενες γνώσεις, δεξιότητες, και ικανότητες βελτιώνουν την ιδιότητα του αποφοίτου ως ενεργού πολίτη. 
iii. Τα αποκτηθέντα προσόντα σχετίζονται με τις ανάγκες του επαγγέλματος στην πράξη. 
iv. Τα αποκτηθέντα προσόντα δίνουν πρόσβαση σε άλλες διαδρομές μάθησης. 
Επιπροσθέτως, σημειώνεται ότι οι φορείς αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης έχουν την υποχρέωση, σύμφωνα με τον κανονισμό λειτουργίας τους, να προβαίνουν σε ετήσια αυτοαξιολόγηση, η οποία θα περιλαμβάνει και την αξιολόγηση των Π.Σ. (επιπλέον της εξωτερικής, που περιγράφεται παραπάνω). 

Πέρα από τα προβλεπόμενα στη νομοθεσία και τους κανονισμούς λειτουργίας των φορέων της ΕΕΚ, τα Προγράμματα Σπουδών θα πρέπει να επικαιροποιούνται με βάση τα αποτελέσματα και την ανάλυση της προηγηθείσας φάσης Αξιολόγησης, ώστε να αποτυπώνουν τις αλλαγές: 
1) στις συγκεκριμένες ανάγκες των εκπαιδευόμενων, 
2) στα πιστοποιημένα επαγγελματικά περιγράμματα που συνδέονται άρρηκτα με τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της αγοράς εργασίας, 
3) στις σχετικές εθνικές προτεραιότητες και θεσμικές απαιτήσεις, και 
4) στις πιθανές κοινωνικές αλλαγές (π.χ. μεταβολή οικονομικής κατάστασης πληθυσμού, εισροή προσφύγων). 
Υπεύθυνο για την επικαιροποίηση είναι το ΥΠ.Π.Ε.Θ.