Νομοθετικό πλαίσιο και μέτρα πρόληψης κατά την εργασία με αμιαντούχα υλικά

Η πρόληψη της υγείας των εργαζομένων που εκτίθενται σε ένα επιβαρυμένο από αμίαντο εργασιακό περιβάλλον καθορίζεται σήμερα σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ. 212/2006 «Προστασία των εργαζομένων που εκτίθενται σε αμίαντο κατά την εργασία, σε συµµόρφωση µε την οδηγία 83/477/ΕΟΚ του Συμβουλίου, όπως αυτή τροποποιήθηκε µε την οδηγία 91/382/ΕΟΚ του Συμβουλίου και την οδηγία 2003/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου» (ΦΕΚ 212/Α/09-10-2006). 

Σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ.212/2006, κάθε εργοδότης οφείλει να λαμβάνει μέτρα πρόληψης της έκθεσης όλων των εργαζομένων σε αμίαντο. Όπου τούτο δεν είναι εύλογα εφικτό, ο εργοδότης πρέπει να μειώνει την έκθεση σε αμίαντο των εργαζομένων στο χαμηλότερο εύλογα εφικτό επίπεδο, με τη λήψη τεχνικών και οργανωτικών μέτρων, άλλων από τη χρήση εξοπλισμού αναπνευστικής προστασίας.

Τα κυριότερα προληπτικά μέτρα για επίτευξη του παραπάνω στόχου είναι (άρθρο 6):

• Η ποσότητα αμιάντου που χρησιμοποιείται σε κάθε περίπτωση, πρέπει να περιορίζεται στην ελάχιστη αναγκαία.
• Ο αριθμός των εργαζομένων που εκτίθενται ή είναι δυνατόν να εκτεθούν σε αμίαντο ή/και υλικά που περιέχουν αμίαντο καθώς και ο χρόνος έκθεσής τους, πρέπει να περιορίζεται στον απολύτως αναγκαίο.
• Οι μέθοδοι και διαδικασίες εργασίας πρέπει να σχεδιάζονται έτσι, ώστε να μην απελευθερώνεται σκόνη αμιάντου στην ατμόσφαιρα. Αν τούτο δεν είναι πρακτικά δυνατόν να επιτευχθεί, η σκόνη πρέπει να δεσμεύεται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στο σημείο εκπομπής της με τη χρήση κατάλληλου συστήματος τοπικού εξαερισμού και συλλογής.
• Όλα τα κτήρια ή/και οι εγκαταστάσεις και ο εξοπλισμός που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση, μεταποίηση ή την επεξεργασία του αμιάντου, πρέπει να μπορούν να καθαρίζονται και να συντηρούνται αποτελεσματικά και τακτικά.
• Όλα τα απόβλητα των εργασιών που περιέχουν αμίαντο πρέπει να συλλέγονται και να απομακρύνονται από το χώρο εργασίας το συντομότερο δυνατόν, μέσα σε κατάλληλα σημασμένες κλειστές συσκευασίες, όπως ανθεκτικά πλαστικά δοχεία και σάκους.
• Στην περίπτωση που τα ανωτέρω οργανωτικά και τεχνικά μέτρα δεν είναι ικανοποιητικά για επίτευξη του στόχου τότε χορηγείται στους εργαζομένους κατάλληλος εξοπλισμός αναπνευστικής προστασίας και άλλος αναγκαίος προστατευτικός εξοπλισμός, τον οποίο οι εργαζόμενοι οφείλουν να φέρουν κατά την εργασία τους.

Το άρθρο 5 του εν λόγω Π.Δ. ορίζει ότι:
Aπαγορεύεται η εφαρμογή του αμιάντου, τόσο με τη μέθοδο του ψεκασμού (flocage) όσο και με κάθε άλλη μέθοδο, καθώς και οι δραστηριότητες που συνεπάγονται τη χρησιμοποίηση χαμηλής πυκνότητας (μικρότερης του 1g/cm³) μονωτικών ή ηχομονωτικών υλικών που περιέχουν αμίαντο. 
Επίσης, με την επιφύλαξη της εφαρμογής άλλων διατάξεων σχετικών με την εμπορία και χρήση του αμιάντου, απαγορεύονται οι δραστηριότητες που εκθέτουν τους εργαζόμενους σε ίνες αμιάντου κατά την εξόρυξη τού αμιάντου ή κατά την παρασκευή και μεταποίηση προϊόντων αμιάντου ή την παρασκευή και μεταποίηση προϊόντων που περιέχουν αμίαντο κατόπιν εκούσιας προσθήκης, με εξαίρεση τη διαχείριση και την απόθεση σε καθορισμένους κατάλληλους χώρους, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, των προϊόντων που προέρχονται από κατεδάφιση και από αφαίρεση του αμιάντου.

Αναφορικά με τις οριακές τιμές έκθεσης στον αμίαντο το άρθρο 8 αναφέρει: “Οι εργοδότες μεριμνούν ώστε κανένας εργαζόμενος να μην εκτίθεται σε ατμόσφαιρα με συγκέντρωση ινών αμιάντου μεγαλύτερη της 0,1 ίνας ανά cm3 αέρα ως μέση 8ωρη χρονικά σταθμισμένη έκθεση”.
Για τη μέτρηση της συγκέντρωσης ινών αμιάντου στον αέρα του χώρου εργασίας, λαμβάνονται υπόψη μόνο οι ίνες μήκους ανώτερου των 5 μικρομέτρων και πλάτους μικρότερου των 3 μικρομέτρων, με λόγο μήκους/πλάτους μεγαλύτερο του 3:1. α. Η μέτρηση των ινών πραγματοποιείται κατά προτίμηση με μικροσκόπιο αντίθεσης φάσης (PCM), σύμφωνα με τη μέθοδο που συνιστά η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.), από το 1997. Όλες οι μετρήσεις πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικές της έκθεσης των εργαζομένων στη σκόνη αμιάντου ή υλικών που περιέχουν αμίαντο και για το σκοπό αυτό γίνονται, κατά το δυνατό, με «ατομικές» δειγματοληψίες. Κατά τις μετρήσεις θα πρέπει λαμβάνεται υπόψη η φύση των εργασιών που εκτελούνται καθώς και οι συνθήκες και η διάρκεια έκθεσης των εργαζομένων.

Επιπλέον, το Π.Δ. 212/2006 περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις, που αφορούν την:
- την αναγνώριση της μορφής αμιάντου
- την εκτίμηση της έκθεσης σε αμίαντο
- την ενημέρωση για εργασίες με αμίαντο
- την πληροφόρηση, ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζομένων σχετικά με τους υφιστάμενους κινδύνους και τα μέτρα πρόληψης.
- την παροχή κατάλληλου προστατευτικού ιματισμού, εξοπλισμού και ΜΑΠ.
- τις διαδικασίες παρεμπόδισης διασποράς ινών αμιάντου στον εργασιακό χώρο, καθώς και στο ευρύτερο περιβάλλον.
- την αποθήκευση και σήμανση των αμιαντούχων υλικών.

Οι διατάξεις που αφορούν στην επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων που εκτίθενται σε αμίαντο περιλαμβάνονται στο άρθρο 17. Σύμφωνα με αυτό, κάθε εργοδότης υποχρεούται, στο πλαίσιο της ιατρικής πρόληψης: α) να χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες γιατρού εργασίας, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.3850/2010, ανεξάρτητα από τον αριθμό εργαζομένων στην επιχείρηση και/ή στην εγκατάσταση και β) να παραπέμπει κάθε εργαζόμενο, πριν από την έναρξη της έκθεσης σε σκόνη αμιάντου ή υλικών που περιέχουν αμίαντο, σε στοχευμένες εργαστηριακές ιατρικές εξετάσεις για την εκτίμηση της κατάστασης της υγείας του. Η ιατρική εξέταση επαναλαμβάνεται μία τουλάχιστον φορά κάθε τρία χρόνια για όσο διάστημα διαρκεί η έκθεση σε αμίαντο.
Ο γιατρός εργασίας που είναι αρμόδιος για την ιατρική παρακολούθηση των εργαζομένων που εκτίθενται στον αμίαντο πρέπει να γνωρίζει τις συνθήκες και τις περιστάσεις κάτω από τις οποίες πραγματοποιήθηκε η έκθεση κάθε εργαζομένου. Η κλινική παρακολούθηση των εργαζομένων πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις αρχές και την πρακτική της ιατρικής της εργασίας. Πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον τα ακόλουθα μέτρα: 

• κατάρτιση του ιατρικού και επαγγελματικού ιστορικού του εργαζομένου, 
• προσωπική συνέντευξη, 
• κλινική εξέταση του θώρακα, 
• εξέταση της αναπνευστικής λειτουργίας (σπειρομέτρηση και καμπύλη ροής όγκου).

Είναι επιθυμητή η διενέργεια και άλλων εξετάσεων, στις οποίες περιλαμβάνονται ακτινογραφία θώρακα συνήθων διαστάσεων ή αξονική τομογραφία, καθώς και εργαστηριακές αναλύσεις όπως η κυτταρολογική εξέταση των πτυέλων. Οι εξετάσεις αυτές πρέπει να αποφασίζονται για κάθε εργαζόμενο που παρακολουθείται ιατρικά, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες γνώσεις στον τομέα της ιατρικής της εργασίας. 

Στο πλαίσιο εφαρμογής των διατάξεων που αφορούν την αναγγελία των ασθενειών των εργαζομένων που οφείλονται στην εργασία, το άρθρο 20 ορίζει ότι θα πρέπει να τηρείται από τις αρμόδιες υπηρεσίες των ασφαλιστικών φορέων, μητρώο των αναγνωρισμένων κρουσμάτων αμιάντωσης και μεσοθηλιώματος. Στο τέλος κάθε έτους οι ασφαλιστικοί φορείς αποστέλλουν στο ΚΥΑΕ του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας όλα τα απαραίτητα στοιχεία, καθώς και στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

Οι εργασίες διαχείρισης αμιαντούχων υλικών, όπως η κατεδάφιση, η μεταφορά και η απόθεση, θα πρέπει να ανατίθεται σύμφωνα με το άρθρο 14 του Π.Δ. 212/2006 σε αδειοδοτημένες από το αρμόδιο υπουργείο εξειδικευμένες επιχειρήσεις. Το πνεύμα που διέπει αυτόν τον όρο της νομοθεσίας, αποσκοπεί στον έλεγχο των κινδύνων που προέρχονται από την άναρχη διαχείριση αυτών των υλικών, εφόσον περιορίζει τον αριθμό των εμπλεκομένων εργαζομένων με την καταγραφή τους σε ειδικό μητρώο εκτεθειμένων σε κίνδυνο από αμίαντο. Επίσης συγκεκριμενοποιεί τους όρους εκτέλεσης των εργασιών στοχεύοντας έτσι στην πρόληψη της υγείας. 
Ο καθορισμός των νομικών προϋποθέσεων ίδρυσης και λειτουργίας των επιχειρήσεων (ΕΑΚ), που δραστηριοποιούνται στις διαδικασίες διαχείρισης αμιαντούχων υλικών, όπως η αφαίρεση προϊόντων αμιαντοτσιμέντου από διάφορες κατασκευές κατά τη διάρκεια των οποίων ενδέχεται να αποδεσμευτούν ίνες αμιάντου στον χώρο εργασίας ή στον περιβάλλοντα χώρο, εμπίπτουν στην Απόφαση Αρ. 4229/395 των Υπουργών Εργασίας και Υγείας ( ΦΕΚ 318/2013, τεύχος δεύτερο)
Στις διατάξεις της απόφασης αυτής αναφέρονται οι όροι και οι προϋποθέσεις για την ίδρυση και λειτουργία των Επιχειρήσεων Αφαίρεσης Αμιάντου (ΕΑΚ). Στην περίπτωση των επιχειρήσεων οι οποίες πρέπει να διαχειριστούν μεγάλες ποσότητες αμιαντούχων υλικών, οι προαναφερόμενες ΕΑΚ μπορεί να αποτελούν εξειδικευμένο τμήμα που εντάσσεται στο οργανόγραμμα της επιχείρησης.
Σύμφωνα με την προαναφερόμενη απόφαση οι εν λόγω επιχειρήσεις διακρίνονται σε δύο κατηγορίες (τύπου Α και τύπου Β), ανάλογα με το είδος και τη μορφή των αμιαντούχων υλικών που καλούνται να διαχειριστούν. Οι ΕΑΚ τύπου Α ασχολούνται με κάθε είδους υλικά εύθρυπτα και μη εύθρυπτα, οι ΕΑΚ τύπου Β ασχολούνται με εργασίες μόνο μη εύθρυπτων αμιαντούχων υλικών.